Gen Z và vấn đề kỹ năng trong công việc cũng như cuộc sống

Gen Z là thuật ngữ dùng để gọi cho thế hệ sinh ra từ khoảng năm 1996 đến năm 2012, được mệnh danh là "thế hệ công nghệ" hay "thế hệ Z". Gen Z được sinh ra và lớn lên trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ, họ có khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ một cách thành thạo.

Xoay quanh về môi trường công sở, công việc, Gen Z có những đặc điểm nổi bật sau:

Tự tin, năng động, sáng tạo: Gen Z có tư duy độc lập, tự tin, không ngại thể hiện bản thân. Họ luôn tràn đầy năng lượng, sáng tạo và sẵn sàng thử thách bản thân với những điều mới mẻ. Họ có lợi thế về ngôn ngữ và công nghệ là điều căn bản phát triển đặc điểm này.

Tiếp thu nhanh, thích ứng tốt: Gen Z được tiếp xúc với công nghệ từ sớm nên họ có khả năng tiếp thu và thích ứng nhanh với những thay đổi mới. Họ cũng có khả năng học hỏi và phát triển bản thân một cách nhanh chóng thông qua sự hiểu biết và tiếp xúc trong môi trường công nghệ.

Tham vọng, cầu tiến: Gen Z có tham vọng và cầu tiến cao. Họ luôn mong muốn được phát triển bản thân và đạt được thành công trong sự nghiệp, tự khẳng định bản thân.

Tuy nhiên, Gen Z cũng có một số hạn chế cần khắc phục như:

Tính cách còn non nớt, chưa chín chắn: Gen Z là thế hệ trẻ tuổi đời còn trẻ, nên họ vẫn còn mang trong mình những tính cách non nớt, chưa chín chắn là dễ hiểu. Họ có thể dễ dàng bị tác động bởi những yếu tố bên ngoài, những trào lưu xã hội dẫn đến những hành động bốc đồng, thiếu suy nghĩ mà gây ảnh hưởng đến bản thân và những mối quan hệ.

Có phần ảo tưởng về bản thân: Gen Z có thể dễ dàng bị ảo tưởng về bản thân, dẫn đến những hành động tự tin thái quá, thiếu khiêm tốn. Gen Z có điều kiện sống tốt hơn, hoàn cảnh sống tốt so với các thế hệ trước và họ có nhiều cơ hội tự khẳng định mình, nhưng nếu không được giáo dục đúng đắn thì tự khẳng định mình và cái tôi trung tâm của vũ trụ là làn ranh rất nhạt nhòa.

Có phần dễ bị tổn thương: Gen Z là thế hệ nhạy cảm, dễ bị tổn thương. Họ có thể dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những lời nói, hành động của người khác. Tính tự tin và tự ti cũng có lằn ranh giới mong manh, tự tin quá sinh ra tự ti, điều đó khiến Gen Z khá nhạy cảm với thông tin xung quanh.

Theo tôi, người trẻ hiện nay, đặc biệt là Gen Z, đang thiếu một số kỹ năng quan trọng trong công việc, môi trường công sở, bao gồm:

Kỹ năng cứng thuộc về chuyên môn: Kỹ năng chuyên môn là nền tảng quan trọng để người trẻ có thể làm tốt công việc của mình. Tuy nhiên, nhiều người trẻ hiện nay chỉ được đào tạo về kiến thức chuyên môn, mà thiếu đi kỹ năng thực hành, kỹ năng ứng dụng kiến thức vào thực tế. Điều này khiến cho họ gặp khó khăn trong việc bắt nhịp với công việc sau khi ra trường.

Kỹ năng mềm: Kỹ năng mềm là những kỹ năng quan trọng không kém kỹ năng chuyên môn, giúp người trẻ thành công trong công việc và cuộc sống. Tuy nhiên, nhiều người trẻ hiện nay chưa nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng mềm, dẫn đến việc thiếu hụt những kỹ năng này như:

+ Kỹ năng giải quyết vấn đề: Kỹ năng giải quyết vấn đề là kỹ năng quan trọng giúp người trẻ xử lý các tình huống phát sinh trong công việc một cách hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều người trẻ hiện nay còn thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề, thể hiện qua việc không có khả năng phân tích vấn đề, không có khả năng đưa ra giải pháp phù hợp... Điều đó dẫn đến tình trạng thụ động trong công việc và khi gặp vấn đề khó khăn có thể bỏ ngang nghỉ việc ngang mà không có sự suy xét thấu đáo.

+ Kỹ năng quản lý thời gian: Kỹ năng quản lý thời gian là kỹ năng quan trọng giúp người trẻ hoàn thành công việc một cách hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều người trẻ hiện nay còn thiếu kỹ năng quản lý thời gian, thể hiện qua việc không có kế hoạch làm việc, không biết sắp xếp thời gian hợp lý, làm việc theo cảm hứng...

+ Kỹ năng giao tiếp: Kỹ năng giao tiếp là kỹ năng quan trọng giúp người trẻ kết nối với đồng nghiệp, khách hàng, đối tác và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp. Tuy nhiên, nhiều người trẻ hiện nay còn thiếu kỹ năng giao tiếp, thể hiện qua cách nói chuyện, viết lách, thuyết trình,... hời hợt như chính điểm yếu của thế hệ gen Z.

Theo tôi, nguyên nhân khiến người trẻ hiện nay, đặc biệt là Gen Z, thiếu hụt các kỹ năng làm việc có thể kể đến như:

Về cách thức giáo dục: Giáo dục ở Việt Nam hiện nay vẫn còn nặng về lý thuyết, thiếu thực hành. Điều này khiến cho người trẻ chủ yếu được trang bị kiến thức chuyên môn, mà thiếu đi kỹ năng thực hành, kỹ năng ứng dụng kiến thức vào thực tế. Thời lượng dành cho việc thực hành và ứng dụng kiến thức vào thực tế là quá ít thậm chí là không có điều kiện để làm việc đó, cho nên kỹ năng của người học không được học hỏi và phát triển ở giai đoạn này.

Thái độ của bản thân mỗi người trẻ: Một số người trẻ hiện nay còn thiếu ý thức học hỏi, rèn luyện các kỹ năng cần thiết. Họ chỉ muốn tập trung vào những việc mà họ thích, mà không quan tâm đến những kỹ năng cần thiết cho công việc. Nhưng trong thực tế công việc thì việc thích và việc hiệu quả là hai phạm trù khác nhau, doanh nghiệp thì cần làm việc hiệu quả chứ không cần phải theo sở thích của cá nhân nào.

Dân Trí Soft là công ty lập trình phần mềm được tôi thành lập và điều hành từ năm 2015 đến nay, nhân lực gồm nhiều thế hệ khác nhau từ Gen X, Y và nay là Gen Z. Mỗi một thế hệ nhân lực đều có ưu điểm và nhược điểm riêng và bài toán của Dân Trí Soft là tuyển dụng, đào tạo, phát triển con người và đánh giá sao cho phù hợp với tiêu chuẩn riêng của mỗi vị trí việc làm để đạt mục tiêu chung của tổ chức. Vì vậy việc tuyển dụng đúng là bước đầu tiên và có vai trò là đầu vào cho các hoạt động quản lý nhân sự tiếp theo. Tại Dân Trí Soft chúng tôi rất chú trọng đến thái độ với cuộc sống với công việc, kỹ năng cứng về chuyên môn và đến kỹ năng mềm. Tôi còn nhớ về trường hợp một bạn nam sinh năm 1999 vị trí tư vấn kinh doanh phần mềm DanTriSoft, bạn rất năng động và có tham vọng trong công việc. Một lần để lấy được hợp đồng có giá trị cao nhưng một số điều khoản vượt phạm vi đã được Dân Trí Soft quy định chung, thay vì bạn ấy đề xuất với người quản lý chung thì bạn đã phê phán nhiều bộ phận có liên quan vì không thỏa mãn yêu cầu của riêng khách hàng và điều đáng nói là việc phê phán này là nặng lời và tiêu cực đến cả các bộ phận liên quan. Khi biết thông tin sự việc, với vị trí điều hành Dân Trí Soft tôi đã gặp riêng bạn để lắng nghe, phân tích đánh giá và đưa ra giải pháp, cuối cùng bạn xin nghỉ việc vì công ty không thay đổi theo nhu cầu của bạn nên không bán được hàng. Sau đó tôi dành thời gian để nói chuyện lâu hơn và bạn hiểu rõ hơn là một doanh nghiệp muốn hiệu quả cần có quy trình hướng về khách hàng, lấy đi rủi ro của khách hàng nhưng không đồng nghĩa “khách hàng là thượng đế” mà chỉ nên xem khách hàng là người thân giúp người thân mua hàng, còn làm theo cách suy nghĩ của bạn ấy là phá vỡ quy trình và đẩy khách hàng làm thượng đế muốn gì được nấy, rồi doanh nghiệp sẽ vì khách hàng đó mà phá vỡ cả giá trị cốt lõi kinh doanh của Dân Trí Soft là “nói thật làm thật”. Đó là một kỷ niệm về việc quản lý con người thế hệ Z, họ năng động nhưng non nớt thiếu sự thấu đáo, họ bộc trực nhưng quá nhiều cảm xúc bi quan.

Tại Dân Trí Soft có giai đoạn đào tạo về hòa nhập doanh nghiệp và phương pháp làm việc hiệu quả trong 2 tuần. Nhờ chương trình đào tạo này mà nhân sự mới cũng rõ ràng hơn về môi trường công việc, tạo sự gắn kết ở giai đoạn đầu hòa nhập. Việc đào tạo này được thiết kế theo đặc thù ở Dân Trí Soft với mục tiêu tăng hiệu quả công việc, tăng sự gắn kết, thấu hiểu để phát triển lâu dài và thực tế có nhiều nhân sự làm từ ngày Dân Trí Soft mới thành lập năm 2015 đến nay họ vừa làm việc hiệu quả tốt vừa đóng góp vào văn hóa của doanh nghiệp là “thân thiện – cởi mở”. Chúng tôi không gọi đây là đào tạo lại mà gọi là chương trình đào tạo riêng của Dân Trí Soft, đào tạo ở mức độ chuyên sâu hơn, sát với thực tiễn hoạt động kinh doanh của Dân Trí Soft.

Theo tôi thì thái độ với cuộc sống và công việc là cái quan trọng hơn cả, hơn cả kỹ năng cứng và kỹ năng mềm. Bởi vì, một thái độ sống đúng sẽ có nỗ lực đúng, nhờ nỗ lực đúng mà học hỏi và rèn luyện được kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm, nhờ học hỏi và rèn luyện liên tục mà bản thân sẽ được nâng cấp theo ngày tháng, giá trị bản thân tăng lên, thu nhập tăng.

Nếu bạn sinh viên có thái độ học tập đúng đắn ngay trong giảng đường thì ngay trong giai đoạn này bạn đã học hành tử tế để có kiến thức chuyên môn vững chắc, cũng như rèn luyện các kỹ năng mềm trong quá trình học tập. Một điều thực sự đáng tiếc đó là không ít bạn sinh viên đang thực sự lãng phí thời gian trong giai đoạn học tập, vì chưa có thái độ đúng cho tương lai nên lười biếng trong học tập, học cho có, học qua loa “học đại”, thậm chí mất quá nhiều thời gian, sức khỏe vào những thú vui qua ngày như chơi game, nhậu nhẹt, cờ bạc… Hậu quả đáng tiếc sau mấy năm trên giảng đường là không trau dồi được kiến thức chuyên môn vững chắc, không rèn luyện được các kỹ năng cần thiết khi tham gia thị trường lao động nên khi bắt đầu gia nhập vào thị trường lao động sẽ thấy bị sốc, cảm giác bị xã hội đẩy về phía sau…

Gen Z là thế hệ trẻ có nhiều tiềm năng, nhưng cũng cần có thời gian và sự rèn luyện để phát triển toàn diện. Với sự nỗ lực của bản thân và sự hỗ trợ của các thế hệ đi trước, Gen Z sẽ là lực lượng lao động chủ chốt của đất nước trong tương lai gần.

+ Về nỗ lực của chính các bạn thế hệ Gen Z: Gen Z cần tự trang bị cho chính mình một thái độ sống đúng để có định hướng cuộc sống đúng, cũng như cần học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, đồng thời rèn luyện tính kiên nhẫn, khiêm tốn để có thể phát huy tối đa năng lực của mình.

+ Về công tác giáo dục ở nước ta: Trường học cần gắn liền với các vấn đề thực tiễn cuộc sống để có chương trình giáo dục gần nhất với nhu cầu xã hội, từ đó có phương pháp giáo dục phù hợp nhằm đảm bảo kiến thức chuyên môn và kỹ năng sống cơ bản. Nhà trường là cầu nối giữa doanh nghiệp và lực lượng lao động tương lai và cần phổ biến rộng rãi cho sinh viên nắm bắt các thông tin đó, để chủ động chuẩn bị đúng cho cuộc sống.

+ Về vai trò của thế hệ đi trước: Thế hệ đi trước cần tạo điều kiện, hỗ trợ Gen Z phát triển, đồng thời giúp họ rèn luyện những kỹ năng cần thiết để thành công trong công việc. Mỗi thế hệ đều có ưu và nhược điểm riêng nên việc phát triển được những ưu điểm và hạn chế những khuyết điểm của Gen Z để đạt mục tiêu tổ chức là việc cần làm và phải làm.

TP HCM tháng 02/2024

Cao Trung Hiếu | Sáng lập và điều hành DanTriSoft